DeM Çözümleme Modeli
Debrief

Çözümlemenin yalnızca deneyimsel öğrenme döngüsünün her aşamasına değil öğrenme stillerinin her birine detaylı bir şekilde dokunuyor olduğundan emin olmak için önde gelen çözümleme modellerin bir sentezini yaptık. Bu sentezi gençlik çalışmalarında izlediğimiz adımları ve kullandığımız terimleri de referans alarak yeniden adlandırdık.

Böylelikle “DeM Çözümleme Modeli”ni geliştirdik.

DeM Çözümleme Modeli iki kısımdan oluşur.

Deneyimsel Girdi -> Hatırlama + Yansıtma = Kavramsallaştırma

Kavramsal Girdi -> İlişkilendirme + Dönüştürme = Planlama

Bu adımlar peşi sıra aynı oturumda yapılabileceği gibi, uzunluğa göre farklı oturumlar içinde farklı metotlar kullanılarak da yapılabilir.

DENEYİMSEL GİRDİ

Hatırlama

Deneyimi Hatırlama

Ne hissettiniz? Neler yaşandı? Ne gözlemlediniz?

Yansıtma

Deneyimi Yansıtma

Neden böyle hissettiniz? Süreç ve sonuç neden böyle oldu?

Kavramsallaştırma

Deneyimden Yeni Kavramlara

Bu deneyim bize ne anlatıyor? Hangi sonuçları çıkarıyorsunuz?

KAVRAMSAL GİRDİ

İLİŞKİLENDİRME

Kavramları İlişkilendirme

Teori ve deneyiminiz arasında hangi pratik bağlantıyı görüyorsunuz?

DÖNÜŞTÜRME

Gerçeği Dönüştürme

Gerçek hayatınız ile ilişkisi neler? Neyi farklı yapabilirsiniz?

Planlama

Kavramlardan Yeni Deneyimlere

Daha iyi olmak için gelecekte neler yapabilirsiniz?

DENEYİMSEL GİRDİ

Kolb’un da dediği gibi, öğrenme her zaman deneyimin kendisinden çıkmaz. Deneyimden nasıl öğreneceğimizi de öğrenmemiz gerekir.

Çözümlemenin amacı bir deneyimden yola çıkarak yeni öğrenme çıktılarına ulaşmaktır. Bu çerçevede tasarlanan deneyimsel öğrenme oyunları iyi bir çözümleme ile derin bir öğrenmeye dönüştürülebilirler.

Her ne kadar deneyimsel öğrenme oyunlarını döngünün içerisinde “deneyimsel girdi” olarak kullanıyor olsak da gerçek deneyimlerin de bu bölümde yer alabileceğini düşünmeliyiz. Unutmamalıyız ki oyunun amacı katılımcıya deneyim yaşatmaktır. Bu anlamda eğer çözümlenebilecek gerçek bir deneyim varsa yine bu çözümleme adımları ile deneyimsel öğrenme döngüsü işletilebilir. Örneğin katılımcıların yakın zamanda grup olarak yaşadıkları bir deneyim varsa yine çemberde bir araya gelip yaşanan deneyim çözümlenebilir.

Deneyimsel öğrenme sürecinde çözümleme yapmak için illa oyun oynamak gerekmez.

1. Hatırlama – Deneyimi Hatırlama

Çözümlemeye genelde duygulardan başlamakta fayda vardır. Deneyim sürecinde katılımcılar çok farklı duygu durumlarını yaşamış ve farkında olmasalar da hissettiklerini karar ve davranışlarına yansıtmışlardır. Katılımcıların biriken duygularını ifade edip rahatlamaları gerekir. Damasio, LeDoux, Zull ve diğerleri aklın ve duyguların öğrenme ve hafıza üzerindeki etkileri açısından birbirleriyle ayrılmaz şekilde ilişkili olduğuna dair ikna edici araştırma kanıtları sunmuşlardır. Bu nedenle daha sonra duygular üzerine analiz yapabilmek ve duygular ile nedenler arasında bağ kurabilmek için önce hissedilenlerin dillendirilmesi oldukça önemlidir. Oyun sırasında yaşananlar analiz edilmeden önce neler yaşandığının hatırlanmasında fayda vardır. Bu noktada oyunun en başından sonuna kadar adım adım neler yaşandığı sorulur. Deneyim ortak olmasına rağmen neler yaşandığı ile ilgili farklı yorumlar gelir ki bu, katılımcıların yaşananlara farklı pencerelerden de bakabilmelerine yardımcı olur. Deneyim sırasında katılımcılar hem iç hem de dış gözlemde bulunurlar. Bu nedenle neler yaşandığı sorulurken, katılımcının neler yaptığı ve başkalarının yaptıklarına dair gözlemleri birlikte sorulur. Bu aşamada deneyim sırasında yaşananlar adeta parçalara ayrılır ve analiz edilmeye hazır hale getirilir. Bu adımda temel soru “Ne?” sorusudur.

Çözümleme Soruları:

Şu an ne hissediyorsunuz?
Oyunun yönergesini dinledikten sonra her şey sizin için açık mıydı?
Oyuna başlamadan önce neler olacağını beklediniz?
Oyun sırasında neler hissettiniz?
Neler yaşandı?
Siz ne yaptınız?
Başkaları ne yapıyordu? Neler gözlemlediniz?
Neler hissettiniz?
Neler düşündünüz?

Öneriler:

Katılımcılar doğrudan yaşadıkları deneyim üzerine konuşmak ve hatta sahip oldukları çıkarımları paylaşmak eğiliminde olabilirler. Böyle durumlarda adım adım ilerleyeceğinizi, önce duyguları dinlemek istediğinizi söyleyebilirsiniz.
Çemberde direkt neler hissettiklerini paylaşmaları her katılımcı için kolay olmayabilir. Bu nedenle önce herkesten “şu an ne hissettiğinizi bir kelimeyle duyabilir miyim?” diyerek duygularını alabilirsiniz.
Yoğun duyguların yaşandığı deneyimlerden sonra katılımcıların duygularını ifade etme ihtiyacında olabileceğini dikkate alarak bu bölümün süresini planlamalısınız.
Duygu paylaşımı sırasında paylaşılan hislerin başkaları tarafından yargılanmamasına veya saygısızlık edilmemesine büyük dikkat göstermeniz gerekir.
Oyunun kendi içinde aşamaları vardır. Neler yaşandığını bu aşamalara göre kronolojik olarak sormak faydalı olacaktır.

Bu Aşamayı Derinleştirecek Yöntemler:

Drama
Resim
Müzik
Yansıma Grupları
Yeniden Oynama (Playback)
Küçük Grup Çalışmaları

Bu adımın kapsıyor
olduğu öğrenme stilleri

2. Yansıtma – Deneyimi Yansıtma

Bu aşama deneyimsel öğrenme döngüsündeki soyut kavramsallaştırma bölümünün hazırlandığı aşamadır. Bu aşamada yaşanan deneyim uygun sorularla analiz edilir. Dolayısıyla ilk aşamada hisler ve gözlemler ne kadar detaylı bir şekilde alınırsa sorgulama de o kadar kolay olur. Bu noktada önemli olan katılımcının artık deneyime karşı tamamen yabancılaşmış olması ve dışardan objektif bir gözle sorguluyor olmasıdır. Katılımcıların yaşananların neden ve sonuçlarına karşı kendi düşüncelerini ifade etmeleri beklenir. Bu adımda temel soru “Neden?” sorusudur?

Çözümleme Soruları:

Neden böyle hissettiniz?
Sizce neden bunlar yaşandı?
Siz neden öyle davrandınız?
Başkaları sizce neden böyle davrandı?
Sonucun böyle olmasının nedenleri nedir?

Öneriler:

Katılımcılar doğrudan kavramsallaştırma aşamasına geçme eğiliminde olabilirler böyle durumlarda biraz daha sabırlı olmalarını rica edebilirsiniz.
Oyun içinde yaşanan herhangi bir tartışma veya çatışma bu bölümde tekrar açılabilir. Bu noktada mutlaka müdahale edip, yaşanan deneyimin bir araç olduğunu hatırlatmalı ve katılımcıları tekrar üst-bilişsel bir noktaya çekmelisiniz. Bu tür durumların oluşmaması için oyun sonrası yıkama yapmak bu nedenle oldukça önemlidir.

Bu Aşamayı Derinleştirecek Yöntemler:

Problem Ağacı Analizi
Nerede Duruyorsun Egzersizi
Tartışma Oyunları
Beyin Fırtınası
Haritalandırma

Bu adımın kapsıyor
olduğu öğrenme stilleri

3. Kavramsallaştırma – Deneyimden Yeni Kavramlara

Bu aşamada katılımcılardan; deneyimlerinden ve deneyim üzerine yapılan analizden neler öğrendiklerini, hani sonuçlara vardıkları düşünmeleri istenir. Bu nokta deneyim, gözlem ve kavramların harmanlanarak yeni bilgilere, yeni farkındalıklara ve yeni kavramlara ulaşıldığı noktadır. Katılımcıların çıkarımlarını grup ile paylaşmaları oldukça önemlidir çünkü her bireyin farklı çıkarımları olabilir ve bunlar paylaşıldıkça grup daha fazla çıkarıma sahip olmuş olur.

Çözümleme Soruları:

Bu deneyim bize ne anlatıyor?
Tüm bu deneyim ve tartışmalarımızdan hangi çıkarımlara varıyorsunuz?
Bu konuştuklarımızın gerçek hayatta sizce ne gibi karşılıkları var?
Bu oyunu bir kez daha oynasanız neleri farklı yapardınız?

Öneriler:

Öğrenme kelimesi herkes için aynı anlama gelmeyebiliyor. Bazı katılımcılar öğrenmeyi yalnızca bilgi edinmek olarak görebiliyor.
Bu nedenle ya programda daha önceden yada bu aşamada Yetkinlik Üçgeninden bahsedebilirsiniz. (Bilgi, Beceri, Tutum)
Katılımcıların çıkarımlarını (eğitim konunuza bağlı olarak) insan davranışları, sosyal ilişkiler, ekonomi, politika, felsefe gibi kategorilerde de sorabilirsiniz.

Bu Aşamayı Derinleştirecek Yöntemler:

Bireysel Yansıtma Çalışmaları
Öz-değerlendirme
Yansıtma Grupları
Drama
Resim

Bu adımın kapsıyor
olduğu öğrenme stilleri

KAVRAMSAL GİRDİ

Bu bölüm, deneyimsel öğrenme döngüsü içerisinde oldukça önemli bir yer tutar. Hedef grubunuzun profiline, yaşına ve oturum sürenize göre değişmekle birlikte her durumda yaşanan deneyimin var olan konseptler ile ilişkilendirilmesi gerekmektedir.

Yalnızca duyguların yansıtılması ve sınırlı çıkarımların paylaşılması deneyimsel öğrenme döngüsünün tamamlanmasını eksik bırakabilir.

Bu kavramsal girdiler kapsamlı teoriler, kuramlar, modeller olabileceği gibi hedef grup ve konuya göre değişebilen; katılımcıların sahip oldukları kavramsal bilgiler de olabilir. Örneğin yetişkinlerle yapılan demokrasi konulu bir deneyimlemenin çözümlemesinde demokrasi kuramları ile ilgili bilgi paylaşmak kavramsallaştırmayı derinleştirecektir. Bunun yanı sıra çocuklarla yapılan hijyen konulu bir oyun etkinliğinde çocuklara sağlık ve hastalıklar konusunda bildikleri diğer bilgiler sorulabilir ve yine hijyen konusu ile ilişkilendirilebilir.

Kavramsal bilgiler illa oyun ve ardından yapılan yansıtmadan sonra paylaşılmak zorunda değildir. Daha önce katılımcıların okumalarını yaptıkları, derste işledikleri veya araştırdıkları bir konunun hatırlanması da pekala bu bölümde değerlendirilebilir. Örneğin eğitim programına gelmeden önce okunan bir kitap, oyunun çözümleme aşamasında hatırlatılarak oradaki kavramsal bilgiler oyun ve gerçek hayatla ilişkilendirilebilir.

Deneyimsel öğrenme uygulaması yapan her eğitmenin aynı zamanda kavramsal bilgi aktaracak uzmanlığa sahip olması gerektiğini söyleyemeyiz ancak deneyimsel öğrenme tabanlı bir programın içinde kavramsal bilgilerin araştırıldığı/paylaşıldığı bir bölüm mutlaka olmalıdır.

4. İlişkilendirme – Kavramların İlişkilendirilmesi

Bu bölümde oturumunun ve programın konusu ile ilgili teoriler ve konseptler ve modeller paylaşılır. Örneğin takım çalışması ile ilgili bir oyundan sonra çözümlemenin bu aşamasında “Tuckman’ın Takımların Oluşum Süreci Modeli” paylaşılabilir. Veya çatışma yönetimi ile ilgili bir oyun oynandı ise bu aşamada “Thomas-Kilmann Çatışma Çözümleme Modeli” paylaşılabilir. Bu bölüm kavramsallaştırmanın en üst düzeye ulaştığı aşamadır. Bu noktada katılımcılar oyun sırasındaki deneyimlerini ve yansıtma aşamasındaki ifadelerini paylaşıyor olduğunuz konseptler ile ilişkilendirmelidirler.

Çözümleme Soruları:

Bu teorinin/konseptin/bilginin söyledikleri ile yaşadığınız deneyim arasında ne bağ görüyorsunuz?
Davranışlarınız bu kavramsal önermelerin hangisine uyuyor?
Hangisine uymuyor?
Bu kavramsal bilgilerin söylediği hangi şeyi yapsaydınız oyun daha farklı olabilirdi?
Bu konsept, bu konuda daha yetkin olabilmeniz için size yardımcı olur mu?

Öneriler:

Konseptlerden bahsederken şematik modellemeleri kullanabilirsiniz.
Kısa bir oturumda fazla uzun teori anlatmaktan kaçınmaya çalışın.
Konu ile ilgili mümkünse en az 2 konsept paylaşın.
Mutlaka paylaştığınız orijinal konseptlerin sahiplerini belirtin ve referans gösterin.
Bu konuda daha fazla bilgi sahibi olmak isteyenler için kaynaklar ve yöntemler önerin.

Bu Aşamayı Derinleştirecek Yöntemler:

Sunumlar
Okumalar
Uzman Konuşmacılar
Makale İncelemeleri
Bireysel veya Grup Araştırmaları

Bu adımın kapsıyor
olduğu öğrenme stilleri

5. Dönüştürme – Gerçeği Dönüştürme

Deneyimsel öğrenmenin felsefesinde gelişme üreten bir deneyim, sadece çalışması yapılan bir konuyla doğrudan ilgili bir deneyimi değil, fakat öğrencinin toplam deneyimsel yaşam alanını ifade etmektedir. Buna fiziksel ve sosyal çevresi ile ilişkilerinin kalitesi de dâhildir (Kolb & Kolb 2013). Bu nedenle eğitimin konusunun yalnızca öğrenme oyunundaki deneyimle değil aynı zamanda katılımcının kendi deneyimleri ile de ilişkilendirilmesi gerekir. Katılımcılar edindikleri bilgi ve becerileri pratikte nasıl kullanacaklarını düşünme ve planlama ihtiyacında olurlar.

Çözümleme Soruları:

Tüm bu çıkarımlarımız sizce gerçek hayatta başka konuları da kapsıyor mu?
Gerçek hayatınızda benzer zorluklar yaşıyor musunuz?
Bu öğrendiklerimizi hayatınızda nerelerde kullanabiliriz?
Öğrendiklerinizi uygulamanız veya uygulayabiliyor hale gelmeniz durumunda ne tür faydalar ortaya çıkabilir?
Bir öğrenme planı yapabilecek motivasyonu hissediyor musunuz?

Öneriler:

Kolb’un “Öğrenme Alanı Modeli”nde yer alan boyutları dikkate alarak katılımcılarınızın kendi gerçeklikleri ile ilişki kumasını kolaylaştırabilirsiniz. (Fiziksel, kültürel, kurumsal, sosyal, psikolojik alanlar)
Deneyimsel öğrenme döngüsü durmadan devam eden bir spiral gibidir. Doğal olarak katılımcıların önceki deneyimleri, bugün öğrendikleri ve yarınki yeni deneyimleri arasında bağ kurmaları gerekir.

Bu Aşamayı Derinleştirecek Yöntemler:

Bireysel Yansıtma Çalışmaları
Yansıtma Grupları
Küçük Grup Çalışmaları
Beyin Fırtınası
Gerçek Yaşam Öyküleri
Örnek Vaka İncelemeleri

Bu adımın kapsıyor
olduğu öğrenme stilleri

6. Planlama – Kavramlardan Yeni Deneyimlere

Deneyimsel öğrenme döngüsünün tekrar yeni bir deneyimle daha gelişmiş bir şekilde devam edebilmesi için katılımcılarınızın öğrendikleri/farkına vardıkları konularda kendilerini nasıl geliştirecekleri ile ilgili planlama yapmalarına yardımcı olmalısınız.

Bu plan yapma sürecini kolaylaştırmak için aşağıdaki şablonunu kullanabilirsiniz.

Öğrenme Hedef Planı